14 Nội dung trọng yếu của Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực từ 1/7/2025

Ngày 29/6/2024, tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV đã chính thức thông qua Luật Bảo hiểm xã hội số 41/2024/QH15, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025. Luật gồm 11 chương, 141 điều, được xây dựng nhằm thể chế hóa các chủ trương lớn về an sinh xã hội, tháo gỡ những vướng mắc trong thực tiễn và tăng quyền lợi cho người lao động. Đây là bước cải cách quan trọng nhằm mở rộng độ bao phủ và tính hấp dẫn của chính sách bảo hiểm xã hội.

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có 14 điểm thay đổi đáng chú ý mà người lao động và doanh nghiệp cần đặc biệt quan tâm. Cụ thể như sau:

1. Hình thành hệ thống bảo hiểm xã hội đa tầng với trợ cấp hưu trí xã hội

Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 chính thức quy định trợ cấp hưu trí xã hội như một tầng hỗ trợ do ngân sách nhà nước bảo đảm, nhằm mở rộng diện bao phủ an sinh và hoàn thiện hệ thống BHXH đa tầng. Chính sách này kế thừa và phát triển từ cơ chế trợ cấp hằng tháng cho người cao tuổi không có lương hưu hoặc trợ cấp BHXH.

Theo Điều 21 Luật BHXH 2024, công dân thuộc các nhóm sau đây có thể được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội:

• Công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên, không hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hằng tháng và có văn bản đề nghị hưởng trợ cấp hưu trí xã hội
• Công dân Việt Nam từ đủ 70 tuổi đến dưới 75 thuộc hộ nghèo hoặc cận nghèo, không hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hằng tháng và có có văn bản đề nghị hưởng trợ cấp hưu trí xã hội

2. Bổ sung quy định chế độ đối với người lao động không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội

Theo Điều 23 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, công dân Việt Nam khi đến tuổi nghỉ hưu nhưng không đủ 15 năm đóng BHXH – điều kiện tối thiểu để hưởng lương hưu – và chưa đủ 75 tuổi để nhận trợ cấp hưu trí xã hội, sẽ được nhận trợ cấp hằng tháng.

Điều kiện để được hưởng trợ cấp hằng tháng như sau:

• Đủ tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu (chưa đóng BHXH đủ từ 15 năm)
• Chưa đủ điều kiện để được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội
• Không rút bảo hiểm xã hội một lần và không bảo lưu thời gian đóng,

Mức trợ cấp hàng tháng được tính dựa trên thời gian và mức đóng BHXH của người lao động. Trong đó, mức trợ cấp hàng tháng của người lao động thấp nhất bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội hàng tháng.

3. Mở rộng đối tượng được tham gia BHXH

Một trong những điểm đột phá của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 là việc mở rộng đáng kể các nhóm đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội, góp phần tăng độ bao phủ và đảm bảo quyền lợi an sinh cho người lao động.

Đối tượng tham gia BHXH bắt buộc được bổ sung

Theo khoản 1 Điều 2 Luật BHXH 2024, có 07 nhóm đối tượng mới được đưa vào diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bao gồm:

• Người lao động ký hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên mà làm việc không trọn thời gian, có tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thấp nhấtH.
• Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã không hưởng tiền lương
• Người hoạt động không chuyên trách tại thôn, tổ dân phố.
• Chủ hộ kinh doanh của HKD có đăng ký kinh doanh theo quy định của Chính phủ.
• Dân quân thường trực.
• Viên chức quốc phòng
• Vợ/chồng không hưởng lương ngân sách, được cử đi công tác cùng thành viên cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài được hưởng sinh hoạt phí.
• Lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam theo hợp đồng xác định thời hạn từ đủ 12 tháng trở lên, trừ một số trường hợp đặc biệt như di chuyển nội bộ doanh nghiệp hoặc đủ tuổi nghỉ hưu.

Đối tượng tham gia BHXH tự nguyện được mở rộng

Theo khoản 4 Điều 2 Luật BHXH 2024, ngoài các đối tượng đã quy định trước đó, luật mới còn mở rộng phạm vi cho phép tham gia BHXH tự nguyện, bao gồm:

• Công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên, không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc và không đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hoặc các khoản trợ cấp hằng tháng.
• Cán bộ, công chức, viên chức, người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên, kể cả trường hợp người lao động và người sử dụng lao động thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên đang tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc, trừ trường hợp hai bên có thỏa thuận về việc đóng BHXH bắt buộc trong thời gian này.

4. Bổ sung quyền thụ hưởng chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã

Căn cứ Điều 42 và Điều 50, Luật Bảo hiểm xã hội 2024, người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn sẽ được hưởng thêm quyền lợi về chế độ ốm đau và thai sản, ngoài hai chế độ hiện tại là hưu trí và tử tuất. Đây là một cải tiến đáng kể so với Luật BHXH hiện hành.

5. Bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện

Một điểm mới đáng chú ý của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 là việc mở rộng chế độ thai sản cho người tham gia BHXH tự nguyện. Theo đó, người tham gia nếu đáp ứng điều kiện sẽ được hưởng trợ cấp thai sản với mức 2 triệu đồng cho mỗi con mới sinh. Khoản trợ cấp này do ngân sách nhà nước chi trả, người tham gia không cần đóng thêm so với mức hiện hành.

Ngoài ra, đối với người tham gia BHXH bắt buộc, luật mới tiếp tục mở rộng quyền lợi cho cả lao động nữ và nam:

• Lao động nữ được nghỉ và hưởng chế độ thai sản nếu đã đóng BHXH từ 6 tháng trở lên trong vòng 24 tháng trước khi sinh, bao gồm cả trường hợp nghỉ việc để điều trị vô sinh (theo khoản 5 Điều 50 Luật BHXH 2024).
• Lao động nam có vợ sinh con khi nghỉ thai sản (từ 5 đến trên 14 ngày) thì được nghỉ nhiều lần trong khoảng thời gian 60 ngày đầu tiên kể từ ngày vợ sinh con (theo khoản 3 Điều 53 Luật BHXH 2024). Cụ thể:
  • 5 ngày làm việc: Trường hợp thông thường;
  • 7 ngày làm việc: Trường hợp vợ sinh con dưới 32 tuần tuổi hoặc sinh mổ;
  • 10 ngày làm việc: Trường hợp vợ sinh đôi; Trường hợp sinh ba trở lên thì được nghỉ thêm 03 ngày làm việc cho mỗi con tính từ con thứ ba trở đi
  • 14 ngày làm việc: Trường hợp vợ sinh đôi phải phẫu thuật; Trường hợp sinh ba trở lên phải phẫu thuật thì được nghỉ thêm 03 ngày làm việc cho mỗi con tính từ con thứ ba trở đi.

6. Đóng BHXH tối thiểu 15 năm sẽ được hưởng lương hưu

Theo Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, người lao động sẽ có nhiều cơ hội hơn để hưởng lương hưu khi điều kiện về thời gian tham gia BHXH được giảm từ 20 năm xuống còn 15 năm.

Quy định mới này đặc biệt có ý nghĩa đối với nhóm lao động lớn tuổi mới bắt đầu tham gia BHXH hoặc có thời gian làm việc không liên tục, giúp họ vẫn đảm bảo quyền lợi về hưu trí sau khi kết thúc quá trình lao động.

7. Bổ sung quy định về chậm đóng, trốn đóng và xử lý tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH

Theo các quy định tại Điều 38 đến Điều 41 của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, các hành vi trốn đóng, chậm đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm thất nghiệp sẽ bị xử lý bằng nhiều biện pháp chế tài nghiêm khắc:

• Buộc nộp đủ số tiền BHXH, bảo hiểm thất nghiệp đã chậm hoặc trốn đóng;
• Nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền BHXH, bảo hiểm thất nghiệp chậm đóng, trốn đóng và số ngày chậm đóng, trốn đóng;
• Xử phạt vi phạm hành chính theo quy định hiện hành;
• Không được xem xét thi đua, khen thưởng trong thời gian có hành vi vi phạm;
• Đối với hành vi trốn đóng BHXH, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Đặc biệt, nhằm bảo vệ quyền lợi người lao động, Khoản 8 Điều 13 cũng quy định rõ: người sử dụng lao động phải bồi thường cho người lao động trong trường hợp không tham gia hoặc tham gia BHXH bắt buộc không đầy đủ, không đúng hạn, gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.

8. Tham gia BHXH tự nguyện được hưởng chế độ trợ cấp thai sản và chế độ tai nạn lao động

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 mở rộng quyền lợi cho người tham gia BHXH tự nguyện, bổ sung thêm hai chế độ quan trọng là trợ cấp thai sản và bảo hiểm tai nạn lao động, nâng tổng chế độ được hưởng lên bốn gồm:

• Trợ cấp thai sản
• Hưu trí
• Tử tuất
• Chế độ tai nạn lao động theo Luật An toàn, vệ sinh lao động

Cụ thể, theo Điều 95 Luật BHXH 2024, nếu lao động nữ tham gia BHXH tự nguyện (hoặc kết hợp đóng BHXH bắt buộc và tự nguyện) từ đủ 6 tháng trong 12 tháng liền kề trước thời điểm sinh, sẽ được hưởng trợ cấp 2 triệu đồng cho mỗi con hoặc mỗi thai từ 22 tuần tuổi trở lên chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ.

Ngoài ra, lao động nữ là dân tộc thiểu số hoặc có chồng là người dân tộc thiểu số, thuộc hộ nghèo và sống ở vùng đặc biệt khó khăn, vẫn được nhận thêm hỗ trợ theo quy định của Chính phủ, ngoài mức trợ cấp cố định trên.

Việc áp dụng chế độ bảo hiểm tai nạn lao động được thực hiện theo quy định hiện hành của Luật An toàn, vệ sinh lao động, đảm bảo quyền lợi cho người tham gia BHXH tự nguyện khi gặp rủi ro trong quá trình lao động.

9. Thay đổi quy định hưởng chế độ ốm đau bảo hiểm xã hội đối với chế độ nghỉ ngắn ngày

Theo Điều 45 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, người lao động nghỉ việc do ốm đau trong nửa ngày làm việc vẫn được xem xét hưởng chế độ ốm đau. Cách tính mức trợ cấp cụ thể như sau:

• Nếu nghỉ ốm trọn ngày, mức trợ cấp được tính bằng mức hưởng trợ cấp ốm đau theo tháng chia cho 24 ngày.
• Nếu nghỉ ốm nửa ngày, mức hưởng bằng 50% của mức trợ cấp ốm đau trong 1 ngày;

10. Quy định cụ thể về “mức tham chiếu” thay cho “mức lương cơ sở”

Luật BHXH 2024 quy định  “mức tham chiếu” để áp dụng vào việc tính đóng – hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội. Khi mức lương cơ sở chưa bị bãi bỏ, mức tham chiếu được xác định bằng mức lương cơ sở hiện hành.

Mức tham chiếu được điều chỉnh dựa trên:

• Chỉ số giá tiêu dùng;
• Tăng trưởng kinh tế;
• Khả năng cân đối ngân sách nhà nước và Quỹ BHXH .

Các chế độ BHXH dùng mức tham chiếu để tính toán quyền lợi (có hiệu lực từ 1/7/2025) bao gồm:

• Nghỉ dưỡng sức sau ốm đau: 30% mức tham chiếu quy định tại khoản 3 Điều 46 Luật Bảo hiểm xã hội 2024.
• Trợ cấp một lần cho mỗi con (sinh con, nhờ mang thai hộ hoặc nhận con nuôi) bằng 02 lần mức tham chiếu tại tháng lao động nữ sinh con, nhận con do nhờ mang thai hộ, nhận nuôi con nuôi.
• Nghỉ dưỡng sức sau thai sản: 30% mức tham chiếu quy định tại khoản 3 Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội 2024
• Trợ cấp mai táng: Mức trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức tham chiếu tại tháng mà người quy định tại khoản 1 Điều 85 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 qua đời.
• Trợ cấp tuất hàng tháng bằng 50% mức tham chiếu; trường hợp thân nhân không có người trực tiếp nuôi dưỡng thì mức trợ cấp tuất hằng tháng bằng 70% mức tham chiếu quy định tại Điều 87 Luật Bảo hiểm xã hội 2024

Theo quy định tại khoản 13 Điều 141, khi mức lương cơ sở còn hiệu lực, mức tham chiếu bằng mức lương cơ sở; khi lương cơ sở bị bãi bỏ, mức tham chiếu tối thiểu sẽ không thấp hơn mức lương cơ sở cũ.

Hiện nay, theo quy định tại Điều 3 Nghị định 73/2024/NĐ-CP, mức lương cơ sở đang được áp dụng là 2.340.000 đồng/tháng, do đó, mức tham chiếu quy định tại Luật Bảo hiểm xã hội 2024 sẽ là 2.340.000 đồng.

11. Thay đổi quy định hưởng chế độ ốm đau

Người lao động mắc bệnh dài ngày thì không còn được nghỉ trọn 180 ngày theo quy định tại Điều 43 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, mà được xác định theo thời gian đóng BHXH và tính chất công việc của người lao động (không phân biệt bệnh lý).

Người lao động mặc bệnh dài ngày chỉ được tính hưởng 75% mức tiền lương đóng BHXH trong thời gian như sau:

Đối với người lao động làm việc trong điều kiện bình thường:

Thời gian đóng BHXH	Số ngày nghỉ hưởng 75% lương
Dưới 15 năm	30 ngày
15 – dưới 30 năm	40 ngày
30 năm trở lên	60 ngày

Đối với người lao động làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc làm việc ở vùng đặc biệt khó khăn

Thời gian đóng BHXH	Số ngày nghỉ hưởng 75% lương
Dưới 15 năm	40 ngày
15 – dưới 30 năm	50 ngày
30 năm trở lên	70 ngày

Sau khi sử dụng hết thời gian quy định trên, nếu vẫn cần tiếp tục điều trị, người lao động vẫn được nghỉ nhưng với mức hưởng trợ cấp  chế độ ốm đau ở mức thấp hơn..

12. Bổ sung quy định về bảo hiểm hưu trí bổ sung

Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 chính thức bổ sung quy định về bảo hiểm hưu trí bổ sung nhằm mở rộng lựa chọn cho người lao động và người sử dụng lao động trong việc gia tăng quyền lợi hưu trí. Chương mới này quy định cụ thể về:

• Đối tượng tham gia;
• Nguyên tắc thực hiện;
• Quỹ bảo hiểm hưu trí bổ sung;
• Chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

Chính sách này hướng tới việc tăng mức hưởng lương hưu cho người lao động trên cơ sở đóng góp tự nguyện, ngoài phần bảo hiểm hưu trí bắt buộc.

13. Quy định rõ về quản lý thu, đóng BHXH

Luật 2024 dành một chương riêng quy định về quản lý thu – đóng bảo hiểm xã hội, nhằm:

• Làm rõ trách nhiệm của các bên trong quá trình thu và đóng BHXH;
• Quy định chi tiết biện pháp xử lý đối với hành vi trốn đóng, chậm đóng;
• Tăng cường tính minh bạch, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động;
• Nâng cao hiệu quả thực thi chính sách BHXH thông qua các cơ chế giám sát và chế tài cụ thể.

14.  Quy định giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH

Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 tạo điều kiện thuận lợi hơn cho cá nhân, tổ chức trong việc tham gia và thụ hưởng quyền lợi bảo hiểm xã hội thông qua việc bổ sung quy định về giao dịch điện tử, cụ thể tại Điều 26 quy định:

• Các cơ quan, tổ chức, cá nhân đáp ứng đủ điều kiện có thể thực hiện giao dịch điện tử với cơ quan BHXH theo quy định pháp luật về giao dịch điện tử.
• Hồ sơ, chứng từ được sử dụng trong giao dịch điện tử thực hiện phù hợp với quy định của pháp luật về giao dịch điện tử và có giá trị pháp lý tương đương với bản giấy.
• Chậm nhất đến ngày 01/01/2027, cơ quan BHXH phải đảm bảo đủ điều kiện kỹ thuật để triển khai toàn bộ giao dịch điện tử thuộc lĩnh vực BHXH.
• Chính phủ có trách nhiệm hướng dẫn chi tiết việc cắt giảm, đơn giản hóa hồ sơ và thủ tục từ hình thức giấy sang hình thức điện tử nhằm đảm bảo tính thuận tiện, giảm chi phí và thời gian cho người tham gia.

Kết luận

Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 với nhiều điểm đổi mới quan trọng đã mở ra bước tiến mới trong việc mở rộng đối tượng, nâng cao quyền lợi và hiện đại hóa quản lý BHXH. Việc nắm rõ các thay đổi từ ngày 1/7/2025 là điều cần thiết để người lao động và doanh nghiệp bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình, đồng thời chủ động thích ứng với hệ thống pháp luật mới, đảm bảo tuân thủ và hạn chế rủi ro.

Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, các đơn vị cần triển khai công cụ hỗ trợ hiệu quả cho công tác quản lý tài chính – nhân sự. Phần mềm kế toán online MISA AMIS là giải pháp toàn diện giúp doanh nghiệp dễ dàng theo dõi, cập nhật và báo cáo dữ liệu kế toán – thuế – BHXH đúng quy định. Một số tính năng nổi bật gồm:

• Tự động hạch toán nghiệp vụ kế toán, tiết kiệm thời gian xử lý dữ liệu.
• Theo dõi lương, thưởng, BHXH và các khoản phải nộp của nhân viên một cách rõ ràng và minh bạch.
• Làm việc mọi lúc, mọi nơi trên nền tảng điện toán đám mây, đảm bảo an toàn và bảo mật dữ liệu.
• Hệ thống báo cáo quản trị trực quan, hỗ trợ ra quyết định kịp thời cho nhà quản lý.

Nhanh tay đăng ký 15 ngày dùng thử miễn phí MISA AMIS – phần mềm kế toán online giúp tối ưu hóa tài chính doanh nghiệp